Odpowiedź na pytanie, ile rozkłada się plastik, może opierać się tylko na szacunkach. Ponad 9 mld ton tworzyw sztucznych wyprodukowanych od 1950 r. wciąż istnieje bowiem na świecie w jakiejś formie [1]. A produkcja plastiku na masową skalę trwa. Jej połowę stanowią opakowania, butelki i inne tworzywa PET, które są używane raz, a później trafiają na śmietnik. Jak ich obecność wpływa na środowisko?
Jak długo rozkłada się plastik?
Tworzywa sztuczne zdobyły popularność ze względu na nieprzeciętną wytrzymałość, niewielką wagę i długą żywotność. Nadaje im to dużą użyteczność, ale jednocześnie sprawia, że bardzo trudno się ich pozbyć. Szacuje się, że czas rozkładu plastiku wynosi od 20 do nawet 1000 lat w zależności od rodzaju materiału, budowy i wielkości. Dla przykładu plastikowa torba potrzebuje na rozkład 20 lat, słomka – 200, natomiast szczoteczka do zębów aż 500. A ile rozkłada się plastikowa butelka? Według WWF około 450 lat [2].
Wyjaśnienie, dlaczego rozkład plastiku trwa tak długo, jest proste: jako że tworzywa sztuczne nie są naturalne, w przyrodzie brakuje organizmów, które mogłyby je rozłożyć. W efekcie butelka PET czy inny plastikowy przedmiot nigdy nie znikają z powierzchni Ziemi całkowicie. Pod wpływem promieni słonecznych, utleniania albo tarcia rozpadają się na mniejsze cząsteczki. Najpierw zamieniają się w niewidoczny gołym okiem mikroplastik, a później trudno dostrzegalny nawet pod mikroskopem nanoplastik [3].
Dowiedz się, jak wygląda recykling plastiku
Plastik a środowisko. Dlaczego plastik jest szkodliwy?
Naukowcy nie mają wątpliwości, że tworzywa sztuczne są współcześnie tym, co szkodzi naszej planecie i organizmom żywym. Recykling plastiku obejmuje zaledwie 9% z 353 mln ton produkowanych rocznie odpadów. Pozostałe 19% jest spalane, 50% ląduje na wysypiskach, a reszta wymyka się kontrolowanej gospodarce i kumuluje w środowisku [4]. Nie ma obecnie miejsca na świecie, w którym plastik nie byłby wykrywany. Na plażach, wodach przybrzeżnych i w strumieniach najczęściej zalega pod postacią butelek PET i opakowań [5], które stanowią najważniejszą część całej produkcji tworzyw sztucznych [6].
Jak plastik w wodzie i glebie zagraża środowisku?
Gdy mikroplastik dostaje się do gleby, podnosi się jej PH i zmniejsza aktywność biologiczną mikroorganizmów [7]. Z kolei plastik w oceanach generuje straty w turystyce i rybołówstwie oraz stanowi poważne zagrożenie dla środowiska, klimatu i organizmów żywych.
Nagrzane słońcem kawałki wydzielają gazy cieplarniane odpowiedzialne za globalne ocieplenie [8]. Jednocześnie bardzo często pełnią funkcję środka transportu dla obcych gatunków inwazyjnych, które negatywnie oddziałują na różnorodność [9]. Na tym jednak nie koniec, bo ptaki, ryby i ssaki morskie zaplątują się w większe fragmenty plastikowych odpadów, a mniejsze połykają. Ostre cząstki powodują skaleczenia, wrzody, upośledzenia ruchu i – w najgorszym przypadku – prowadzą do bolesnej śmierci. Szacuje się, że na skutek tego rocznie ginie ponad 1 000 000 zwierząt wodnych [10].
Niebezpieczeństwo płynie również z zawartych w plastiku chemikaliów. Naukowcy odkryli, że ftalany i BPA (bisfenol A) obniżają zdolności reprodukcyjne u wszystkich gatunków badanych zwierząt oraz zaburzają rozwój skorupiaków i płazów [11].
Jak plastik zagraża człowiekowi?
Długotrwałe narażenie na niskie dawki chemikaliów zawartych w plastiku i jego drobinkach może niekorzystnie wpływać również na ludzkie zdrowie. Bisfenol A przyczynia się do zaburzeń endokrynologicznych (m.in. niepłodności u kobiet i mężczyzn, przedwczesnego dojrzewania, nowotworów zależnych od hormonów), a także zaburzeń metabolicznych [12].
BPA trafia do ludzkiego organizmu wraz z żywnością i napojami przechowywanymi w jednorazowych plastikowych opakowaniach [13]. Oznacza to, że możesz ograniczać na co dzień kontakt z tą szkodliwą substancją. Zrezygnuj z butelek PET na rzecz ich wielorazowych odpowiedników, np. My Only Bottle bez bisfenolu A. Unikaj również gotowych dań w plastikowych pojemnikach – o ile to możliwe zamieniaj tworzywa sztuczne na szkło, porcelanę lub stal nierdzewną.
Jak wygląda produkcja plastiku i w jaki sposób wpływa na środowisko?
Tworzywa PET powodują nie tylko zanieczyszczenie oceanów. Około 4% nieodnawialnych złóż ropy naftowej wykorzystuje się jako surowiec do ich produkcji, a drugie tyle zużywa na energię [14]. Czy wiesz, że do wytworzenia 1 kg plastiku potrzeba aż 6 litrów wody [15] oraz od 62 do 108 MJ energii [16]? (Dla porównania do podgrzania wody na herbatę wykorzystujesz ok. 0,31425 MJ).
Połowę paliw kopalnych pozyskiwanych do produkcji tworzyw sztucznych przeznacza się na produkty jednorazowego użytku (butelki PET i opakowania) [17]. Proces ich powstawania składa się z kilku kroków:
wydobycie surowców (głównie ropy naftowej, ale też gazu ziemnego lub węgla),
przekształcenie ropy naftowej w naftę,
rozkład nafty na monomery (węglowodory): etylen, propylen, butylen,
łączenie monomerów w polimery (łańcuchy cząsteczek),
powstanie tworzywa PET w wyniku dalszych reakcji chemicznych.
Produkcja plastiku nie tylko zużywa ograniczone zasoby paliw kopalnych. Powoduje też wysoką emisję CO2 w efekcie reakcji chemicznych i zużycia energii (4832 kg CO2 Eq [18]), co przyczynia się do globalnego ocieplenia. Same tworzywa sztuczne wykazują zaś wysoką toksyczność zagrażającą ludziom i środowisku wodnemu [19]. Czy powstanie produktu, który po jednym użyciu zamienia się w odpad, jest tego warte?
Na czym polega produkcja wody butelkowanej?
Masowa produkcja wody butelkowanej wydaje się w tym kontekście szczególnie niezrozumiała. Do kosztu, jaki ponosi środowisko przy wytwarzaniu plastiku, trzeba jeszcze dodać zużycie energii i wody potrzebne do zamknięcia wody pitnej w butelce. Zanim produkt trafi na sklepową półkę, musi przejść długi proces. Zaczyna się on od wydobycia wody, jej oczyszczenia i ewentualnie nasycenia CO2. Następnie trzeba jeszcze pozyskać plastikowe butelki, oczyścić je, napełnić i nakleić na nie etykietę.
W tym czasie do wyprodukowania jednej butelki z wodą wykorzystuje się od 5,2 do 10,2 MJ energii na litr oraz sześć razy więcej wody niż mieści się w butelce [20]! Tymczasem, aby zminimalizować zanieczyszczenie plastikiem, zużycie energii i emisję dwutlenku węgla, wystarczyłoby sięgać po kranówkę. O tym, dlaczego warto ją pić, przeczytasz w artykule: 7 powodów, dlaczego nie powinniśmy pić wody butelkowanej.
Jak ograniczyć plastik? Pij kranówkę!
U ponad 99,9% mieszkańców Polski w kranie płynie woda zdatna do picia [21]. A dzięki ekspresowi SodaStream może być zawsze dostępna również w formie z bąbelkami lub gazowanego napoju. Jedyne czego potrzebujesz, to czysta kranówka oraz pełny cylinder CO2. Wymienisz go w punktach partnerskich lub otrzymasz od kuriera, który w tym samym czasie odbierze pusty nabój do ponownego napełnienia. Czy wiesz, że w ten sposób ograniczysz zużycie nawet 442 butelek PET w ciągu roku?
Korzystanie z SodaStream jest banalnie proste i wygodne! Napełnij butelkę wodą, umocuj w ekspresie, wciśnij przycisk od 1 do 7 razy dla uzyskania pożądanej intensywności bąbelków i ciesz się smakiem świeżo gazowanej wody. A jeśli nabierzesz ochoty na ulubioną Pepsi albo Mirindę? Dolej kilka kropel syropu, wymieszaj i gotowe. Wybierając model SodaStream Art , zamienisz picie wody w rytuał, a wodę gazowaną w małe dzieło sztuki kulinarnej. Chcesz poznać więcej jego zalet? Obejrzyj wideo!
Wodą z bąbelkami ugasisz pragnienie nie tylko w domu, ale też w pracy albo na spacerze. Wystarczy, że będziesz mieć ze sobą butelkę dołączoną do zestawu. Jest przyjazna zdrowiu, stylowa, poręczna i posłuży ci znacznie dłużej niż 1 dzień. Tę ze szkła możesz wykorzystywać do bąbelkowania bezterminowo, a z tworzywa sztucznego – przez trzy lata. Po tym czasie straci szczelność i inne pierwotne właściwości. Wciąż przyda ci się jednak do przechowywania wody niegazowanej i innych napojów.
Zanieczyszczenie plastikiem to globalny problem, który można by łatwo zmniejszyć przez rezygnację z wody butelkowanej. SodaStream chce być częścią tej zmiany. Dlatego dąży do zredukowania 78 mld plastikowych butelek na świecie do 2025 r. Wybierając ekspres do gazowania wody SodaStream, możesz mieć swój udział w walce o zieloną planetę bez odmawiania sobie ulubionych bąbelków. Przyłączysz się?
[1] https://eu.boell.org/sites/default/files/2021-01/Plastic%20Atlas%202019%202nd%20Edition.pdf
[2] https://www.wwf.org.au/news/blogs/the-lifecycle-of-plastics
[3] https://www.plasticsoupfoundation.org/en/plastic-problem/plastic-environment/break-down/
[4]https://www.oecd.org/newsroom/plastic-pollution-is-growing-relentlessly-as-waste-management-and-recycling-fall-short.htm
[5] https://www.watercalculator.org/posts/recycle-plastic/
[6] https://eudl.eu/pdf/10.4108/eai.24-10-2018.2280596
[7] https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fenvs.2021.675803/full
[8] https://www.wwf.org.au/news/blogs/plastic-waste-and-climate-change-whats-the-connection
[9] https://serc.si.edu/research/projects/invasive-species-rafting-ocean-plastics
[10] https://plasticoceans.org/the-facts/
[11] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2873021/
[12] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25813067/
[13] https://www.niehs.nih.gov/health/topics/agents/sya-bpa/index.cfm
[14] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2873021/
[15] https://www.watercalculator.org/posts/recycle-plastic/
[16] https://northamericanforestfoundation.org/energy-costs/
[17] https://www.nrdc.org/stories/single-use-plastics-101
[18] https://eudl.eu/pdf/10.4108/eai.24-10-2018.2280596
[19] https://eudl.eu/pdf/10.4108/eai.24-10-2018.2280596
[20] https://plasticoceans.org/the-facts/
[21] https://www.gov.pl/web/gis/raport-o-jakosci-wody-przeznaczonej-do-spozycia-przez-ludzi-za-lata-2017-2019
