Przeciętne dzienne zapotrzebowanie na płyny wynosi 2 litry u dorosłych zdrowych kobiet i 2,5 litra u mężczyzn [1] . By je zaspokoić, aż 95% Polaków sięga po wodę butelkowaną, która w ich opinii uchodzi za najbezpieczniejsze i najbardziej jakościowe źródło nawodnienia – tak wynika z ankiety przeprowadzonej w marcu 2022 r. przez agencję SW RESEARCH [2] . Przekonanie z pozoru wydaje się słuszne. Woda w butelkach nie może przecież zawierać bakterii chorobotwórczych czy niebezpiecznych dla zdrowia substancji. Liczne badania naukowe pokazują jednak, że wcale nie jest tak nieskazitelnie czysta i zdrowa, jak się na pierwszy rzut oka wydaje [3] .
Czy woda może się przeterminować?
Woda może się przeterminować. Wszystko dlatego, że najczęściej wykorzystywane do produkcji butelek tworzywo PET w pewnych warunkach wchodzi w interakcję z ich zawartością. Efekt? Do wody dostają się: mikroplastik, antymon, ftalany, aldehyd mrówkowy i inne substancje [4] .
Stąd na butelkach umieszcza się termin ważności, który może nasuwać pytanie o to, czy woda się psuje. W rzeczywistości chodzi tu o trwałość samej butelki. Jako że nie pozostaje ona jednak bez wpływu na swoją zawartość, dla własnego zdrowia i bezpieczeństwa lepiej przestrzegać podanej daty. To właśnie po jej przekroczeniu związki chemiczne mogą bowiem przeniknąć do wody, obniżając jej jakość i bezpieczeństwo.
Zakłada się, że z przeterminowaną wodą niegazowaną mamy do czynienia po ok. 2 latach od dnia produkcji, a z zepsutą wodą gazowaną po upływie roku, o ile butelka nie została wcześniej otwarta [5] . W rzeczywistości nie uregulowali tego ani badacze, ani instytucje prawne, datę należy więc uznać za umowną. Oznacza to, że zdatność wody do spożycia może być krótsza, jeśli przechowywanie wody pitnej jest niewłaściwe. Badania naukowców nie pozostawiają co do tego wątpliwości.
Co wpływa na termin ważności wody?
W 2016 r. naukowcy doszli oni do wniosku, że im wyższe są temperatura otoczenia i pH wody w butelkach, tym większe jest w niej stężenie antymonu (Sb). A długość przechowywania i niska jakość tworzywa sztucznego jeszcze bardziej sprzyjają jego wzrostowi. W jednym z testowanych przypadków stężenie tego pierwiastka było tak duże, że przekroczyło dopuszczalne w Unii Europejskiej normy 400 ng/kg/dzień [6] .
Podobnie sprawa ma się z bisfenolem A. Chińscy badacze dowiedli, że długie przechowywanie w wysokiej temperaturze zwiększa jego zawartość w wodzie. I choć ustalona w badaniach wartość mieściła się w bezpiecznych dla zdrowia granicach [7] , naukowcy zalecają ostrożność. „Skumulowana dzienna dawka BPA w organizmie może być znacznie wyższa niż podane stężenia ze względu na ilość produktów zawierających bisfenol A.
Czy woda może się zepsuć?
To wciąż jednak nie wszystko, co może znaleźć się w wodzie w butelkach. Jeśli po otwarciu plastikowej butelki nie wypijesz całej jej zawartości od razu, nawet kilkanaście godzin później zacznie tracić swoje właściwości, stając się polem dla drobnoustrojów. Tlen, wysoka i bardzo niska temperatura oraz promieniowanie UV sprawiają, że bakterie czują się w butelce PET jak ryby w wodzie i błyskawicznie namnażają.
Tempo tego procesu w 2005 r. postanowił sprawdzić naukowiec Sean D. Raj. Wyniki jego badań pokazały, że w ciągu 48 godzin liczba bakterii wzrasta z mniej niż 1 kolonii na mililitr (kol/ml) do 6080 kol/ml w temperaturze pokojowej i aż 38000 kol/ml w temperaturze 37°C [8] .
Może to jednak brzmieć dość abstrakcyjnie, jeśli nie wiemy, jak dużo bakterii jest rzeczywiście szkodliwych dla naszego zdrowia. Dlatego przyjrzyjmy się jeszcze jednemu eksperymentowi, który tym razem przeprowadzili polscy naukowcy. W ramach badania kontrolowali oni wzrost liczby drobnoustrojów w otwartej wodzie butelkowanej przechowywanej w temperaturze pokojowej w miejscu narażonym na działanie promieni słonecznych. Po ośmiu tygodniach liczba groźnych dla człowieka bakterii (tzw. mezofilnych) przekroczyła dozwolone normy. W efekcie powstała stara woda, niezdatna do picia. Badacze przyznali jednak, że w tym czasie nie otwierali ponownie butelki, co najprawdopodobniej skróciłoby czas przydatności wody do spożycia [9] . Stąd – jak przekonasz się w dalszej części artykułu – nie zaleca się zwlekania aż tak długo z opróżnieniem plastikowej butelki PET.
Czym grozi wypicie starej wody?
Odpowiedź na pytanie, czy woda może się zepsuć, w odniesieniu do wody butelkowanej brzmi zatem twierdząco. Dlatego – jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości co do stanu napoju – zrezygnuj z jego spożycia. Zepsuta woda mineralna grozi bowiem problemami trawiennymi, za które odpowiada obecność bakterii. Mogą one wywołać nudności, ból brzucha, wymioty oraz biegunkę. Takie dolegliwości występują doraźnie i zwykle mijają po pewnym czasie.
Ile może stać woda w plastikowej butelce? Jak ją przechowywać?
Tymczasem na co dzień nietrudno natknąć się na zepsutą wodę w butelce, zwłaszcza gdy nie sprawdzamy terminu ważności wody i nie wiemy, jak z nią postępować po otwarciu. Jeśli kupujesz produkt w pięciolitrowym baniaku, raczej nie wypijesz go w ciągu jednego dnia, ani nie wstawisz do lodówki. A – jak już wiemy – to właśnie temperatura i czas przechowywania mają duży wpływ na zdatność wody.
Woda w butelkach po otwarciu powinna trafić do lodówki na maksymalnie 2 dni. Zdecydowanie nie należy jej zostawiać na dłużej w temperaturze pokojowej i wyższej, w miejscu narażonym na działanie promieni słonecznych.
Nawet jeśli zadbasz jednak o przechowywanie wody pitnej, to wciąż może cię nie uchronić przed starą wodą. Nie masz przecież żadnej kontroli nad warunkami, w jakich produkt był zabezpieczony w zakładzie produkcyjnym, podczas transportu i w sklepowym magazynie. Przypadek wykrycia w jednym ze sklepów zepsutej wody z pleśnią w 2018 r. pokazuje zaś, że środki bezpieczeństwa nie zawsze zostają zachowane.
Jeśli nie woda w butelkach, to co?
Dlatego skuteczny sposób na to, by zmniejszyć ryzyko wypicia starej wody, może być tylko jeden: całkowicie zrezygnować z wody w butelkach. Więcej o tym, dlaczego warto to zrobić, przeczytasz w artykule:
Teraz zastanówmy się natomiast, jak to pogodzić z regularnym nawadnianiem organizmu, skoro każdego dnia musisz wypić ok. 2 l płynów, z czego większość powinna stanowić czysta woda. Odpowiedź jest prosta: pij kranówkę! Podobnie jak woda mineralna, musi ona spełniać restrykcyjne wymagania mikrobiologiczne. Dlatego (poza wyjątkowymi sytuacjami, o których sanepid powinien na bieżąco informować) nie zagraża naszemu zdrowiu. A jej przydatność do spożycia jest znacznie dłuższa niż w przypadku wody butelkowanej.
By się o tym przekonać, wróćmy jeszcze raz do eksperymentu Seana D. Raj. Naukowiec przeprowadził to samo badanie również na wodzie z kranu, a jego wynik może cię zaskoczyć. Otóż po 48 godzinach w warunkach pokojowych przybyło w niej mniej niż 100 kolonii bakterii, podczas gdy woda w butelkach miała ich kilka tysięcy.
Naukowcy przekonują, że jeśli zabezpieczysz kranówkę w czystym opakowaniu i będziesz ją przechowywać w suchym, ciemnym i chłodnym miejscu, będzie nadawała się do spożycia jeszcze po 6 miesiącach, nawet gdy nieznacznie zmieni swój smak[10] . Tak naprawdę nie musisz się tym jednak przejmować. Wodę z kranu masz przecież zawsze dostępną, więc nie ma potrzeby gromadzenia zapasów. Co jednak zrobić, jeśli nie wyobrażasz sobie dnia bez wody gazowanej? Bez obaw – jest na to prosty sposób.
Woda gazowana z kranu? Z SodaStream to możliwe!
Gdy nabierzesz ochoty na wodę z bąbelkami, po prostu skorzystaj z saturatora. Za pomocą przygotujesz niecały 1 l do wypicia w ciągu dnia lub ok. 500 ml na raz w poręcznej . Jeśli dotąd zdarzało ci się wylewać przeterminowaną wodę gazowaną, bo straciła bąbelki – teraz możesz zapomnieć o tym problemie. Wody masz bowiem zawsze tyle, ile potrzebujesz.
To proste! Napełniasz butelkę kranówką do wyznaczonego poziomu, montujesz ją w saturatorze i nagazowujesz w takim stopniu, na jaki masz ochotę, kilkoma przyciśnięciami. Czynność wystarczy wykonać 2-3 razy w ciągu dnia, aby zaspokoić dzienne zapotrzebowanie na wodę. Jeśli jednak czerpiesz płyny też z innych źródeł, jedna butelka powinna wystarczyć Ci na cały dzień. Jest szczelna i może być przechowywana w lodówce do 2-3 dni. Efekt?
Bąbelki nie uciekają z napoju, zanim zdążysz go wypić.
Już się nie zastanawiasz, czy woda gazowana może się zepsuć, bo nie dopuszczasz do jej przeterminowania.
Oszczędzasz miejsce w lodówce.
Redukujesz odpady i dbasz o środowisko.
Butelkę warto umieścić w lodówce także przed nagazowaniem wody. Dzięki temu bąbelki są lepiej odczuwalne, a napój mniej narażony na rozwój bakterii.
Czy woda może się zepsuć?
Tak. W wodzie butelkowanej niewłaściwie przechowywanej mogą namnażać się bakterie szkodliwe dla naszego zdrowia.
Czy woda może się przeterminować?
Tak. Oprócz bakterii, zagrożeniem dla naszego zdrowia są substancje przedostające się do wody z butelki wykonanej z jednorazowego plastiku oraz sam mikro- i nanoplastik.
Czy można zapobiec zepsuciu się wody?
To zależy. Właściwe przechowywanie (m.in. w chłodnym i ciemnym miejscu) może sprawić, że nieotwierana woda butelkowana będzie zdatna do spożycia rok (w przypadku wody gazowanej) lub dwa (w przypadku wody niegazowanej). Jednak zazwyczaj nie mamy kontroli nad tym, jak woda była przechowywana na wcześniejszych etapach produkcji, w sklepie itd.
Jak uniknąć szkodliwych substancji z wody butelkowanej?
Nie pić jej! Warto sięgać po kranówkę, która jest zdatna do picia, a gdy nie odpowiada nam jej smak, można ją przefiltrować.
A co z wodą gazowaną?
Nic prostszego. Wodę z kranu wystarczy nagazować w saturatorze SodaStream. Fani kolorowych gazowanych napojów mogą dodatkowo nagazowaną wodę urozmaicić syropami SodaStream i w ten sposób przyrządzić w domu np. Pepsi, Mirindę czy gazowaną lemoniadę.
Materiały źródłowe:
[1] https://ncez.pzh.gov.pl/seniorzy/plyny/
[2] https://www.pap.pl/mediaroom/1400098%2Cco-polacy-wiedza-o-wodzie-raport-z-badania.html
[3] https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0304389421023724
[5] https://science.howstuffworks.com/environmental/green-science/bottled-water-go-bad.htm
[6] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27192700/
[7] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24907857/
[8] https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16381148/
[9] https://zbc.uz.zgora.pl/repozytorium/dlibra/publication/51956/edition/45696
[10] https://www.healthline.com/nutrition/does-water-expire#bottled-water
