Czy wiesz, co dzieje się z plastikowymi butelkami po tym, jak wyrzucasz je do kosza? Część z nich trafi do recyklingu, ale reszta… będzie się rozkładać setki lat. Na szczęście już niedługo to się zmieni, bo w Polsce zacznie działać system, który sprawi, że o wiele więcej puszek i butelek dostanie szansę na drugie życie. Mowa o systemie kaucyjnym, czyli rozwiązaniu, które od lat świetnie sprawdza się w wielu krajach Europy. Jak to będzie działać? Rozwiewamy wątpliwości.
Czym jest system depozytowy?
System depozytowy (czyli kaucyjny) to prosty mechanizm, który ma sprawić, że butelki i puszki nie będą lądować w koszu, tylko dostaną drugie życie. W praktyce wygląda tak, że kupując napój w puszce lub butelce, zapłacisz za niego kwotę powiększoną o kaucję. Możesz ją odzyskać, oddając puste opakowanie do punktu zbiórki, np. w dużym sklepie albo w specjalnym automacie. Polska dołącza tym samym do grona państw, które od lat skutecznie korzystają z takiego systemu, m.in. Niemiec, Szwecji czy Danii.
Co to jest kaucja za butelki?
Kupując napój w butelce czy puszce, oprócz ceny samego produktu zapłacisz też niewielką dodatkową kwotę: kaucję. Ta opłata to rodzaj depozytu, który wróci do Ciebie w momencie, gdy oddasz puste opakowanie w punkcie zbiórki. Ma to być zachęta do niewyrzucania plastikowych butelek razem z innymi odpadami.
Jak działa system kaucyjny?
Zasada jest prosta: kiedy kupujesz napój w butelce czy puszce objętej systemem, do kwoty zakupu przy kasie doliczana jest dodatkowa kwota, czyli kaucja. Jest ona zwrotna, co oznacza, że pieniądze wrócą do Ciebie, gdy oddasz puste opakowanie w punkcie zbiórki.
Nowe zasady zaczną obowiązywać w Polsce od 1 października 2025 roku i obejmą:
butelki plastikowe o pojemności do 3 litrów,
puszki metalowe o pojemności do 1 litra,
szklane butelki wielorazowe o pojemności do 1,5 litra.
Wszystkie objęte systemem opakowania będą miały czytelne oznaczenie, a na nim informację o wysokości kaucji.
Pobieranie kaucji przy zakupie
Kupując wodę, sok czy piwo, zauważysz na paragonie dodatkową opłatę. To właśnie kaucja, której wysokość zawsze znajdziesz na etykiecie produktu:
50 gr za butelkę plastikową lub puszkę,
1 zł za butelkę szklaną.
Kaucja na butelki plastikowe: zasady zwrotu opakowań
Żeby odzyskać kaucję, pamiętaj o kilku zasadach. Butelka czy puszka musi być pusta, nieuszkodzona i z czytelną etykietą, na której znajduje się kod kreskowy oraz symbol systemu kaucyjnego. Opakowania zwrócisz przede wszystkim w dużych sklepach, które mają obowiązek zbiórki butelek i puszek, ale także w mniejszych placówkach, jeśli zdecydują się dołączyć do systemu. Nie musisz okazywać paragonu, więc napój kupiony w jednym miejscu możesz bez problemu rozliczyć w innym.
Sklepy o powierzchni powyżej 200 m2 muszą przystąpić do systemu w zakresie pobierania kaucji i odbioru opakowań, natomiast mniejsze sklepy muszą pobierać kaucję, lecz przystąpienie do systemu w zakresie odbioru opakowań jest dla nich dobrowolne. Wyjątek? Jeśli placówka handlowa w ofercie ma produkty w butelkach szklanych wielokrotnego użytku, wówczas nawet jeśli posiada powierzchnię mniejszą niż 200 m2, i tak ma obowiązek zbierać puste opakowania i zwracać kaucję.
Zwrot kaucji za butelki
Kiedy oddasz opakowanie w punkcie zbiórki, dostaniesz zwrot pieniędzy w gotówce albo, w niektórych sklepach, w formie bonu na zakupy. Co ważne, bon musi być wymienny na gotówkę – placówki objęte systemem zwrotów muszą umożliwić klientom uzyskanie zwrotu kaucji w gotówce, nie jedynie w bonach.
Cały proces ma być maksymalnie wygodny, tak by zachęcał Cię do regularnego korzystania z systemu. A co z kaucją, której nikt nie odbierze? Te środki zostaną przeznaczone na rozwój systemu, np. zakup nowych butelkomatów i rozbudowę sieci punktów zbiórki.
Czy da się uniknąć płacenia kaucji za butelki?
Z perspektywy konsumenta jest to bardzo proste: płacisz kaucję przy zakupie i odzyskujesz ją przy zwrocie. Tymczasem efekty mogą być spektakularne: mniej śmieci zanieczyści naturę, surowce zostaną zaoszczędzone, a w społeczeństwie zwiększy się ekologiczna świadomość. Dla Ciebie to niewielka zmiana nawyku, dla środowiska z kolei – spora różnica. Jeśli jednak wolisz ograniczyć temat opakowań do minimum, możesz przygotowywać napoje w domu z SodaStream i w ten sposób nie uczestniczyć w systemie kaucyjnym.
Z saturatorem SodaStream nagazujesz wodę w kilka sekund. Do niej możesz dodawać pyszne syropy SodaStream w wielu uwielbianych smakach, takich jak Pepsi, Mirinda, lemoniada, Ice Tea czy smaki owocowe. Są to koncentraty, a z jednej butelki przygotujesz nawet 9 litrów napoju. Wielorazowe butelki SodaStream będą Ci służyć przez kilka lat, do tego mniej dźwigasz, nie składujesz butelek w domu i omijasz kolejki do butelkomatu.
Kto wprowadza i zarządza systemem kaucyjnym?
Zasady systemu określa pakiet przepisów, przede wszystkim nowelizacja z 13 lipca 2023 r. (Dz.U. 2023 poz. 1852) do ustawy z 13 czerwca 2013 r. Wysokość kaucji ustala zaś rozporządzenie Ministra Klimatu i Środowiska z 8 lipca 2024 r. (Dz.U. 2024 poz. 1046). Przepisy wdrażają elementy dyrektywy SUP 2019/904.
Systemem na co dzień zarządzają operatorzy systemu depozytowego.
Obowiązki producentów w systemie kaucyjnym
Po Twojej stronie jest tylko zwrot opakowania. Po stronie producentów z kolei – cała organizacja drugiego życia butelek i puszek. Muszą przystąpić do systemu, oznaczyć opakowania swoich produktów odpowiednim symbolem z wysokością kaucji, a następnie sfinansować odbiór, transport i recykling.
Rola operatora systemu kaucyjnego
Operator systemu kaucyjnego tworzy sieć punktów zwrotu (przepisy wymagają co najmniej jednego stacjonarnego punktu w każdej gminie), dba o odbiór i logistykę, współpracuje z firmami zajmującymi się recyklingiem i prowadzi edukację ekologiczną. Dzięki temu Ty oddajesz opakowania jak i kiedy Ci wygodnie, a całą resztą procesu możesz się już nie przejmować. Takich podmiotów jest na ten moment siedem, w tym założony przez największych producentów piwa Polski System Kaucyjny S.A. Z pełną listą możesz zapoznać się tutaj.
Zalety i cele systemu kaucyjnego
System kaucyjny ma trzy główne efekty: mniejszy poziom zaśmiecenia środowiska, wyższy poziom recyklingu i mniejsze zużycie surowców pierwotnych. Jednocześnie pozwoli on Polsce realizować unijne cele zbiórki butelek PET: co najmniej 77% od 2025 r. i 90% od 2029 r., a także wymogi dotyczące udziału tworzywa z recyklingu w butelkach (min. 25% od 2025 r. i 30% od 2030 r.).
Doświadczenia innych krajów z systemem depozytowym pokazują, że poziomy zwrotu powyżej 90% są jak najbardziej możliwe (np. Litwa może się pochwalić 92% zebranych opakowań rocznie), a to przekłada się na konkretne korzyści, takie jak stabilny dopływ surowca do recyklingu i mniejszą presję na materiały pierwotne.
Zwiększenie poziomu recyklingu
Od 2025 r. kraje UE mają znacząco podnieść poziom zbiórki plastikowych butelek, a w kolejnych latach dojść bardzo blisko pełnego obiegu. Doświadczenia państw, w których system kaucyjny działa od lat (np. Niemcy, Litwa), pokazują, że taki wynik jest realny. Co to daje w praktyce? Do obiegu wraca więcej butelek, z których można wytwarzać nowe opakowania przeznaczone do kontaktu z żywnością, mniej śmieci trafia do przestrzeni publicznej, a produkcja nowego plastiku jest ograniczona.
Redukcja ilości odpadów opakowaniowych
System kaucyjny przenosi butelki i puszki po napojach z żółtego pojemnika do oddzielnej zbiórki w punktach zwrotu. Dzięki temu w żółtym pojemniku znajdzie się mniej opakowań po napojach (często z resztkami), a sortownie będą mieć mniej pracy z doczyszczaniem i dosortowywaniem różnych materiałów. To podniesie skuteczność recyklingu całej frakcji metale-tworzywa.
Można zwrócić jedynie opakowania puste, niezgniecione i z czytelnym kodem kreskowym. Takie opakowania łatwiej posegregować i przerobić na surowiec do nowych butelek lub puszek. Z kolei mniej nieprawidłowych odpadów w żółtym pojemniku oznacza mniej odrzutów na etapie sortowania, a więc i niższe koszty. W efekcie więcej materiału wraca do obiegu, a mniej trafia na składowisko lub do spalarni.
Promowanie gospodarki obiegu zamkniętego
Gospodarka obiegu zamkniętego polega na tym, żeby po wykorzystaniu produktu materiał nie kończył w koszu, tylko wracał do użytku. System kaucyjny robi to w praktyce: oddajesz butelkę lub puszkę, a ona trafia do ponownego użycia albo recyklingu, z którego powstają nowe opakowania dopuszczone do kontaktu z żywnością. Dzięki temu zużywamy mniej nowych surowców i energii, ograniczamy ilość odpadów oraz obniżamy wpływ na środowisko.
Bibliografia:
Szymczyk-Mielniczyn, J. (2025, 21 sierpnia). System kaucyjny od 1 października w sklepach. Co się zmieni dla klientów? Rzeczpospolita. https://www.rp.pl/konsumenci/art42881751-system-kaucyjny-od-1-pazdziernika-w-sklepach-co-sie-zmieni-dla-klientow
Rybak, K. (2025, 12 września). Od 1 października nie wyrzucisz już plastikowych butelek do żółtych pojemników. Odpadów będziesz musiał pozbyć się osobiście – w przeciwnym wypadku zapłacisz. Forsal.pl. https://forsal.pl/gospodarka/aktualnosci/artykuly/9881313,od-1-pazdziernika-nie-wyrzucisz-juz-plastikowych-butelek-do-zoltych-pojemnikow-odpadow-bedziesz-musial-pozbyc-sie-osobiscie-w-przeciwnym-wypadku-zaplacisz.html
Polski System Kaucyjny S.A. (b.d.). O nas. Pobrano 12 września 2025 z: https://polskisystemkaucyjny.pl/o-nas/
Ministerstwo Klimatu i Środowiska. (b.d.). Zasady – System kaucyjny. Gov.pl. Pobrano 12 września 2025 z: https://www.gov.pl/web/klimat/system-kaucyjny-zasady
Ministerstwo Klimatu i Środowiska. (b.d.). System kaucyjny. Gov.pl. Pobrano 12 września 2025 z: https://www.gov.pl/web/klimat/system-kaucyjny
Ministerstwo Klimatu i Środowiska. (2025, 5 września). Mały Podręcznik Systemu Kaucyjnego [materiał informacyjny]. Pobrano 12 września 2025 z: https://www.gov.pl/web/klimat/maly-podrecznik-systemu-kaucyjnego
